Cấp cứu đột quỵ đúng cách, giải nguy người bệnh là như thế nào?

Đột quỵ (hay còn gọi là tai biến mạch máu não) là tình trạng cực kỳ nguy hiểm. Nắm được cách cấp cứu đột quỵ sớm tại chỗ rất quan trọng, giúp người bệnh hạn chế biến chứng trong lúc chờ đợi sự hỗ trợ của bác sĩ.

Thế nào là bệnh đột quỵ? 

Đột quỵ hay còn gọi tai biến mạch máu não được chia làm 2 loại (tùy vào nguyên nhân gây bệnh):

• Xuất huyết não: Xảy ra khi mạch máu bị vỡ, máu chảy khỏi thành mạch vào nhu mô não, khoang dưới nhện và não thất,…
• Nhồi máu não hoặc thiếu máu não cục bộ: Xảy ra khi một nhánh mạch bị tắc nghẽn, nhánh đó bị thiếu máu hoặc gây hoại tử. 

Trong vài phút, nếu không có các biện pháp giúp tuần hoàn não, cung cấp oxy và chất dinh dưỡng thiết yếu cho tế bào não, chúng sẽ bắt đầu chết và tiếp diễn trong vòng vài giờ.

Điều này cực kỳ nguy hiểm. Vì thế đột quỵ là trường hợp cần cấp cứu càng nhanh càng tốt, điều trị càng sớm càng giảm thiểu tổn thương não. 

Dấu hiệu nhận biết đột quỵ sớm

Để phát hiện đột quỵ, chúng ta có thể dựa vào quy tắc FAST hoặc BEFAST: 

Liệt mặt (Face): Mặt có những dấu hiệu bất thường như miệng lệch qua một bên khi cười, nếp má hai bên mũi không đều, rối loạn thị giác, chóng mặt, đau đầu dữ dội. 

Yếu liệt tay (Arm): Tay chân mệt mỏi, khó cử động, khi giơ hai tay lên cao, một bên có dấu hiệu rơi xuống 

Rối loạn tiếng nói (Speech): Nói bị níu lưỡi, không rõ chữ, không nói lại nguyên vẹn câu được yêu cầu 

Thời gian (Time): Gọi điện cấp cứu càng sớm càng tốt

Biến chứng của bệnh đột quỵ

Tùy thuộc vào mức độ vùng não bị tổn thương, người bệnh có thể gặp các di chứng ở các mức độ khác nhau: 

• Liệt nửa người hoặc chân tay khiến người bệnh gặp nhiều khó khăn trong vận động 
• Rối loạn nhận thức với các triệu chứng như không tỉnh táo, hay quên, sa sút trí nhớ 
• Rối loạn ngôn ngữ: níu lưỡi, nói ngọng, nói lắp, âm điệu, ngữ điệu bị biến đổi, khó biểu đạt ngôn ngữ thành lời nói
• Rối loạn thị giác: mắt mờ hai bên hoặc một bên, nặng có thể mù một bên hoặc toàn bộ 
• Rối loạn cơ tròn: khó hoặc bí tiểu, đại tiểu tiện không tự chủ  

Nếu không được chữa trị kịp thời, những biến chứng của đột quỵ có ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tinh thần và tài chính cho người bệnh, gia đình và cộng đồng. 

Hướng dẫn sơ cứu bệnh nhân đột quỵ đúng cách tại chỗ

Các bước sơ cứu chung

Bước 1: Gọi điện thoại cấp cứu 115. Trường hợp đội ngũ cấp cứu chưa thể đến kịp thời, chuyển người bệnh đến cơ sở y tế có điều kiện để xử lý. Khi di chuyển bệnh nhân cần nhẹ nhàng, tránh va đập, rung lắc. 

Bước 2: Ghi chép thông tin thời điểm người bệnh khởi phát bệnh  

Bước 3: Đặt bệnh nhân nằm nghiêng về một bên

Bước 4: Giúp đường thở của bệnh nhân thông thoáng 

Bước 5: Khi bệnh nhân tỉnh không để tự ý di chuyển tránh bị ngã  

Bước 6: Đặt bệnh nhân nằm ở tư thế thoải mái, quần áo, cà vạt, khăn choàng nới rộng hoặc tháo bỏ 

Bước 7: Nhớ lại các loại thuốc bệnh nhân đang dùng hoặc mang theo đơn thuốc cho bác sĩ 

Bước 8: Cung cấp đủ oxy cho bệnh tránh để chết não 

Tư thế an toàn hồi sức cấp cứu là tư thế nằm nghiêng, nhằm giúp bảo vệ đường thở cho bệnh nhân. Khi người bệnh hôn mê, nằm ngửa sẽ khiến lưỡi bị tụt xuống họng, gây cản trở, bí tắc đường thở. Khi bệnh nhân nôn lúc không tỉnh táo, người bệnh có thể nuốt phải chất nôn vào phổi, gây tắc đường thở, suy hô hấp, rất nguy hiểm. Vì thế cần đặt bệnh nhân nằm nghiêng một bên để chất nôn dễ dàng thoát ra ngoài.  

Một số cách sơ cứu cho từng trường hợp cụ thể

Bệnh nhân lơ mơ nhưng vẫn thở bình thường: Để bệnh nhân nằm nghiêng tránh trường hợp bệnh nhân nôn, chất nôn trôi vào đường hô hấp. Lập tức gọi cấp cứu. 

Bệnh nhân còn tỉnh táo

• Giữ bệnh nhân ở tư thế an toàn, thoải mái, để người bệnh nằm nghiêng một bên, đầu hơi ngẩng lên 30 độ và hỗ trợ trường hợp nôn mửa. 
• Trấn an giúp họ bình tĩnh 
• Phủ thêm một tấm chăn vì cơ thể người đột quỵ gặp lạnh dễ khiến bệnh trở nên nghiêm trọng hơn 
• Nếu người bệnh có dấu hiệu bị liệt chi hãy tránh di chuyển chúng N

Bệnh nhân đã ngất xỉu

Kiểm tra mạch đập và nhịp thở của người đột quỵ. Nếu thấy mạch yếu hoặc không thấy họ thở, thực hiện hồi sức phổi CPR – phương pháp ấn lồng ngực kết hợp hô hấp nhân tạo trong lúc chờ xe cứu thương đến. 

Nới lỏng quần áo, cà vạt hoặc khăn quàng cổ (nếu có) giúp người bệnh dễ thở. Trường hợp không biết hô hấp nhân tạo có thể gọi nhờ tổng tài hướng dẫn thực hiện khi chờ cấp cứu đến. 

Những điều không nên làm khi sơ cứu

• Không ngồi chờ các triệu chứng sẽ thoái lui 
• Không cho người bệnh ăn hoặc uống bất cứ thứ gì lúc đấy  
• Không tùy tiện cho bệnh nhân sử dụng thuốc 
• Không trì hoãn việc gọi cứu thương hoặc đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất 
• Không dùng kim chích máu 10 đầu ngón tay hay cạo gió 

Đột quỵ là một căn bệnh cực kỳ nguy hiểm, nếu xử lý không đúng cách có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người đột quỵ. Vì thế cấp cứu đột quỵ tại chỗ là điều bắt buộc phải làm trong lúc chờ xe cứu thương.